Jestem w mieszkaniu mojej babci. Chciałabym z nią porozmawiać. Niestety, nie będzie to przyjemna pogaduszka między babcią a wnuczką, ponieważ chcę zaczerpnąć więcej informacji na temat życia jej oraz jej rodziny w czasie II wojny światowej. Z wcześniejszych rozmów z babcią wiedziałam, że 1 września 1939 roku, w dniu wybuchu wojny, miała niecałe sześć miesięcy, ale z opowieści swojej rodziny, ze wspomnień z wczesnego dzieciństwa i z dokumentów dużo wie na temat tamtego okresu. Moja babcia, Zofia Korycińska, wraz z bratem Eugeniuszem i mamą Marią zostali zabrani do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego „Polenlager 92” w Kietrzu, w którym więziono wyłącznie ludność polską z powodu jej przynależności narodowej. Przybyła tam wraz z pierwszym transportem, 12 sierpnia 1942 roku i przebywała tam do 13 maja 1943 roku. Krewni długo nie wiedzieli, gdzie jest babcia z rodziną, po długich poszukiwaniach znaleźli ich w obozie. Tam Eugeniusz długo planował ucieczkę. Podczas odwiedzin swojej babci, Marianny Korycińskiej (Szotek), podjął ostateczną decyzję. Moja praprababcia była temu przeciwna ze względu na niebezpieczeństwo dla całej rodziny, ale pomogła mu. Przebrała niemal dwunastoletniego chłopca za małe dziecko, na plecach zaniosła go do pociągu odjeżdżającego na południe Polski. Tak dotarli w rodzinne strony. Na początku Eugeniusz ukrywał się pod innym imieniem i nazwiskiem w dworze, w mieszkaniu (późniejszym PGR) siostry mojej prababci, Franciszki Winczowskiej (Korycińskiej). Zimą pewna rodzina myśląc, że został wypuszczony z obozu, pojechała do oświęcimskiego Gestapo z zapytaniem, dlaczego „uwolniono” rodzinę Eugeniusza, a ich krewnych nie. Tajna policja przyjechała do dworu po zbiega. Brat babci, w porę ostrzeżony, uciekł przez dach budynku. Niemcy ruszyli za nim w pościg, próbowali go zastrzelić, lecz on wskoczył do Soły i przepłynął ją. Uciekł do Bielan, gdzie znaleziono go przemarzniętego i otoczono opieką. Otrzymał dwadzieścia cztery godziny na zgłoszenie się do Gestapo, pod karą wywozu do obozu całej rodziny, u której się ukrywał. Eugeniusz nie uczynił tego, a tajna policja nie wypełniła swojej groźby, bo Niemcy byli przekonani, że chłopak utopił się. Po tych wydarzeniach brat babci przeniósł się do rodzinnego domu w Łękach-Zasolu. Z powodu jego ucieczki prababcia Maria, która została wraz z babcią Zofią w obozie, była bardzo bita i szykanowana. Za karę deportowano ją wraz z córką na Pomorze Zachodnie do Stargardu Szczecińskiego, gdzie była kwarantanna więźniów. Stamtąd przewieziono je na roboty przymusowe, prawdopodobnie do Myśliborza, gdzie przebywały do roku 1945. Z powodu braku odpowiednich dokumentów nie można dokładnie określić, jak długo tam przebywały, ale na podstawie innych szacuje się, że spędziły tam niecałe dwa lata. Po zakończeniu wojny, w drodze powrotnej do domu, zostały okradzione z bagażów i dokumentów. W związku z tym zatrzymały się na dworcu kolejowym Warszawa-Zachodnia i udały się do „CARITAS Dom Noclegowy – Krakowskie Przedmieście 62”, gdzie 13 lipca 1945 roku wydano im przepustkę o treści: „Do władz kolejowych na Dworcu Warszawa-Zachodnia (…), Dom Noclegowy zwraca się o przewiezienie jej wraz z córką do Kęt na podstawie posiadanej przepustki (…)”. Po dotarciu do Kęt pieszo wróciły do Bielan, gdzie zostały rozpoznane i otoczone opieką. Prababcia z powodu wycieńczenia zagościła tam na dłużej, natomiast babcię odesłano do domu w Łękach-Zasolu. Gdy jej mama częściowo wróciła do zdrowia, zamieszkała wraz z nią u swojej drugiej siostry, Anny Ryś (Korycińskiej). Po wojnie panowały ciężkie warunki życia – brakowało jedzenia i podstawowych środków utrzymania. Przeżycia obozowe wywarły piętno na umyśle mojej prababci, która wpadła w nerwicę i zachorowała psychicznie. Nie była zdolna do pracy. W związku z tym, w wieku szesnastu lat, babcia musiała zacząć zarabiać, kupowała żywność, którą przynosiła mamie. Ta składowała ją w worku uszytym z więziennej sukienki, który do dziś jest w naszym posiadaniu i stanowi cenną, rodzinną pamiątkę. Porozmawiam teraz z moją babcią. Ma już siedemdziesiąt sześć lat, ale jest w świetnej formie. Mam nadzieję, że udzieli mi szczegółowych informacji na nurtujące mnie pytania dotyczące życia jej oraz jej rodziny w czasie wojny. Klaudia Kózka: Witaj babciu. Chciałabym zadać Ci kilka pytań dotyczących Twojej przeszłości – a dokładniej Twojego dzieciństwa. Już kiedyś opowiadałaś mi o tym, ale jest jeszcze kilka rzeczy, o które chciałabym Cię zapytać. Na początek czy mogłabyś mi wyjaśnić, czym był PGR, o którym wspominałaś mi przy wcześniejszych rozmowach? Zofia Kózka: To było Państwowe Gospodarstwo Rolne. Moja ciocia, Frania, wraz z rodziną dostała w Łękach w PGR-ze mieszkanie – przebywali tam i pracowali. A jak było z Twoim bratem? Gestapowcy się nim nie interesowali, bo myśleli, że się utopił, ale on dopłynął do brzegu i dotarł do domu. Gdzie zamieszkał aż do Waszego powrotu? Tak, dali mu spokój. Gienek zamieszkał z babcią w Łękach-Zasolu. Mówił do niej „mamo”. Czy wiedział, co się działo z Tobą i Twoją mamą? Nie. Cała rodzina myślała, że zginęłyśmy w obozie, bo nie było żadnych wiadomości aż do 1945 roku. Wspominałaś mi też, że z Kietrza zostałyście przeniesione do obozu pracy, „prawdopodobnie do Myśliborza”. Czyli to nie jest pewne? Kiedyś szukałam dokumentów, by dowiedzieć się, do którego obozu trafiłyśmy, ale takich dowodów nie ma. W odpowiedzi na mój list do Głównej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu w Opolu dostałam informację, że mógł to być obóz w Myśliborzu. A posiadasz jakiekolwiek dokumenty z okresu wojny? Mam w posiadaniu tylko dokumenty potwierdzające mój pobyt w obozie „Polenlager 92”. Co z mamą zrobiłyście po zakończeniu wojny? Ja pamiętam, jak byłyśmy w jakichś piwnicach, ludzie bali się, mdleli, bo chowali się w jednym pomieszczeniu. Byli tam żołnierze i mówili, że wojna się skończyła, że każdy ma wrócić do swojego kraju. Po polu goniły dwa konie. Ci je złapali i zaprzęgli. Myśmy to nazywali po niemiecku „bauwagen”, bo było to takie podobne do przyczepy od traktora. Jak zaprzęgli te konie, dali mamie lejce do ręki, żeby jechała do swojego kraju, a ona zaczęła okropnie płakać, bo wszyscy ją okłamywali. Przyszły dwie kobiety i wzięły taki mały wózek, na który dały sześć worków odzieży z obozu, które mama miała ze sobą i przypięły za przyczepą, a nas wzięły na nią i zawiozły na stację kolejową. Gdzie to było, to ja nie wiem. Do pociągu wsadzili mnie przez okno, a mama weszła sama. Dwa worki jej dali, a reszta została na stacji w tym wózku, bo nie było miejsca. Dojechałyśmy do Warszawy. Było tam dużo ludzi, bo każdy wracał. W pociągu mama pokazywała wszystko, co wiezie, aż w końcu okradli ją z tego. A co dokładnie było w tych workach? Kiedy i jak otrzymałyście przepustkę? Była w nich jakaś odzież i dokumenty. Wiem co jeszcze? Nie wiem dokładnie, z czego ją okradli. W każdym razie, w Warszawie zatrzymałyśmy się na odszukanie rzeczy, a potem na podstawie tej przepustki: „Do władz kolejowych…” przewieźli nas do Kęt. Dalszą część Waszej historii już znam. Dziękuję Ci, że poświęciłaś mi czas na tę rozmowę. Dzisiejsza rozmowa ujawniła mi wiele szczegółów, o których wcześniej nie miałam pojęcia. Teraz opowiadania o II wojnie światowej stały się dla mnie o wiele bardziej realne i wiarygodne. Po tym, jak już zdobyłam świadomość, że moi bliscy też coś takiego przeszli i przeżyli, inaczej widzę świat wojny. Był to okres, w którym wyzwalały się najgorsze ludzkie instynkty, ale też i te najpiękniejsze, ponieważ mimo trudnych i niebezpiecznych sytuacji wiele osób miało w sobie wystarczającą ilość odwagi oraz dobrego serca, by pomagać, zachowując przy tym resztki swego honoru i człowieczeństwa. Zdjęcia: archiwum rodzinne autorki Redakcja: Ewa Furtak Korekta: Ewa Kuchta

Krajobraz i architektura. W latach II wojny światowej Łomża i ziemia łomżyńska przechodziły zmienne koleje losu. Trzykrotnie zmieniały się obce władze. Podczas wojny obronnej we wrześniu 1939 r. terenów tych broniła Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” pod dowództwem generała brygady Czesława Młota-Fijałkowskiego.

Nienawiść do „Polski panów” wpajana od lat radzieckiemu społeczeństwu zaowocowała niemal natychmiast po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie niczym nie skrępowanym terrorem, gwałtami i masowymi modami. Rozrzucane ulotki zachęcały do samosądów nad „burżujami” i „wrogami ludu”. Ich ofiarami padali nie tylko oficerowie Wojska Polskiego, ale także ludność cywilna. Czerwonoarmiści wspólnie z przychylnymi komunistom przedstawicielami miejscowej ludności niepolskiego pochodzenia, palili dwory, rabowali mieszkania. W wielu miejscowościach dokonano masowych rzezi, nie oszczędzając kobiet i dzieci. Ważnym elementem polityki radzieckiej w tym pierwszym okresie, tzn. jeszcze przed objęciem władzy przez NKWD i urzędy tzw. administracji tymczasowej, było podjudzanie propagandą skierowaną przeciwko Polakom, wykorzystując przy tym zadawnione konflikty narodowościowe. Otwarcie podżegano Białorusinów i Ukraińców do pomszczenia krzywd doznanych w czasie II Rzeczpospolitej. Już po formalnym wcieleniu tych ziem do radzieckich republik wyrugowano język polski ze szkól i zastępując go białoruskim lub ukraińskim. Wprowadzono jako obowiązkowy radziecki system nauczania. Narzucono naukę języka rosyjskiego oraz lekcje wychowania obywatelskiego w duchu doktryny komunistycznej, historii Rosji i ZSRR. Ze szkół usunięto krzyże i zakazano nauki religii. Do realizacji tych zadań ściągnięto radzieckich „pedagogów” lub pospiesznie przeszkalano miejscowych, gorliwie zapewniających o swej lojalności dla nowego systemu. Wielu nauczycieli, podobnie jak innych przedstawicieli polskiej inteligencji, aresztowano w pierwszej kolejności i deportowano w głąb Rosji. Szczególnie represje dotknęły polski Kościół katolicki. Konfiskowano majątek kościelny, a przedmioty kultu religijnego bezczeszczono i niszczono. Wielu księży i zakonników wymordowano już we wrześniu 1939 roku. Tych, którzy uszli z pierwszego pogromu, aresztowano w następnych tygodniach. Budynki kościelne zamieniano na magazyny, kina lub kluby radzieckiej „ligi bezbożników”, specjalizujące się w ateistycznej propagandzie. Za pomocą szeregu specjalnych zarządzeń władze radzieckie starały się doprowadzić do jak najszybszego zubożenia społeczeństwa zamieszkującego zdobyte tereny. Nie kończące się rekwizycje, konfiskaty i różnego rodzaju obowiązkowe świadczenia doprowadziły do nędzy większość polskich rodzin. Sklepy zasobne do niedawna w towary opustoszały. Po podstawowe, niezbędne do życia produkty, tworzyły się długie kolejki. Zmuszanie ludności do nieustannej walki o chleb odbierało ochotę i czas na konspirację i organizowanie oporu. Przez cały czas NKWD przeprowadzało aresztowania „wrogich i szkodliwych elementów”, wybitniejszych działaczy politycznych i społecznych, byłych urzędników polskiej administracji, właścicieli ziemskich i przemysłowców. Stawiano ich pod różnymi pretekstami przed sądem i skazywano na śmierć lub długie lata pobytu w obozach pracy. Aresztowaniami tymi objęto w sumie około 200 tys. osób. Inną formą represji, nie mniej dotkliwą dla ludności polskiej, był przymusowy pobór mężczyzn do Armii Czerwonej. Wytworzono w ten sposób w społeczeństwie atmosferę powszechnego strachu, w której każdy mógł spodziewać się lada moment aresztowania. Te nie skoordynowane na ogół akcje okazały się zaledwie wstępem do znacznie już bardziej planowanej akcji wyniszczenia żywiołu polskiego. Stać się nią miała, rozłożona na kilka etapów, masowa deportacja setek tysięcy Polaków w głąb Rosji. Pierwsza taka wywózka została przeprowadzona 10 lutego 1940 r. i objęła ponad 220 tys. osób. Całe rodziny popędzono na bocznice kolejowe, pozwolono im zabrać ze sobą jedynie najpotrzebniejsze rzeczy i w straszliwych warunkach, w towarowych wagonach, przetransportowano je do północno-wschodnich rejonów europejskiej części ZSRR. O ile ta pierwsza deportacja dotyczyła całych miejscowości czy poszczególnych dzielnic miast, o tyle druga, z 13 kwietnia 1940 roku, była już bardziej wybiórcza. Objęto nią 320 tys. osób, przede wszystkim kobiety i dzieci z rodzin, których ojcowie zostali wywiezieni w wyniku aresztowań jesienią 1939 roku. Deportowanych w akcji kwietniowej skierowano w przeważającej części do Kazachstanu. Warunki, jakie zastali tam Polacy, były niezmiernie ciężkie. Na skutek głodu i wyczerpującej pracy szerzyły się choroby, powodujące wysoka śmiertelność, zwłaszcza wśród dzieci. W końcu czerwca i w lipcu 1940 r. władze radzieckie przystąpiły do trzeciej wielkiej akcji deportacyjnej, zagarniając niemal 240 tys. osób, tym razem głównie te, które uchodząc przed Niemcami znalazły się na terenie okupacji radzieckiej. Po roku względnego spokoju radzieccy okupanci przystąpili do kolejnej wielkiej deportacji. W czerwcu 1941 r. wywieziono na wschód znów około 300 tys. osób. Wśród ofiar tych akcji przeważała ludność polska, objęto nią jednak także innych mieszkańców wschodnich kresów Rzeczypospolitej. Ukraińców, Białorusinów i Żydów. Niejednokrotnie wśród aresztowanych znajdowali się także komuniści polscy lub osoby, które jeszcze niedawno z entuzjazmem witały wkraczające oddziały Armii Czerwonej. Znany, nieufny stosunek Stalina do członków byłej Komunistycznej Partii Polski powodował, ze nawet i oni nie zawsze stanowili uprzywilejowana grupę społeczną w nowej radzieckiej rzeczywistości i dzielić musieli niekiedy taki sam los, jaki zgotowano polskim patriotom. Okupacja radziecka usankcjonowana hitlerowsko – stalinowskim paktem o przyjaźni i granicach trwała nieco ponad 20 miesięcy. Przez ten czas zgładzono lub deportowano z miejsc ich dotychczasowego zamieszkania, co najmniej 1 700 000 obywateli polskich. Dziesiątki tysięcy w krótkim czasie zdziesiątkowały straszliwe warunki bytowe. W ten sposób ludność polska z ziem zagarniętych przez ZSRR pozbawiona została właściwie zupełnie nie tylko elity intelektualnej, ale także warstw o nieco wyższym uświadomieniu narodowym i politycznym, co miało w przyszłości, zgodnie z zamierzeniami okupanta, ułatwić sowietyzację pozostałych mieszkańców. O bezwzględności i barbarzyństwie najeźdźcy wymownie świadczy los, jaki spotkał tysiące polskich więźniów politycznych w pierwszej dniach po hitlerowskiej agresji na ZSRR czerwcu 1941 roku. Wobec trudności ewakuacji więźniów tych w dużej części po prostu wymordowano. Tylko w dwóch więzieniach lwowskich, w Brygidkach i na Zamarstynowie, funkcjonariusze NKWD rozstrzelali wszystkich więźniów z większymi wyrokami, jak również chorych lub niezdolnych do dłuższego marszu, w sumie, 8 tys. osób. Podobnie potraktowano więźniów z Berezwecza na Wileńszczyźnie, w Prowieniszkach i Wilejce. Wśród pomordowanych było wiele kobiet i małych dzieci. Stosy trupów znaczyły też szlaki ewakuacyjne. Słabsi fizycznie więźniowie, nie wytrzymujący tempa marszu, byli przez enkawudzistów zakłuwani bagnetami lub zabijani z rewolweru. Natomiast wyłącznie polityczny charakter miał mord popełniony na polskich jeńcach wojennych przetrzymywanych w radzieckich obozach jenieckich. Prawie 15 tys. polskich oficerów i żołnierzy, którzy po przegranej kampanii wrześniowej 1939 roku znaleźli się w radzieckiej niewoli, umieszczono ich w trzech wielkich obozach Kozielskiu, Ostaszkowei i Starobielsku. Wiosna 1940 roku zostali oni z tych obozów wywiezieni w nieznanym kierunku i do kwietnia 1943 roku wszelki ślad po nich zaginął. Wówczas to właśnie stacjonujący w pobliżu miejscowości Gniazdowo, w tak zwanym Lasku Katańskim, oddział Wehrmachtu odkrył masowy grób pomordowanych jeńców polskich, dokładnie 4421 oficerów i żołnierzy z obozu, w Kozielsku. Władze radziecki, mimo oczywistych dowodów ich zbrodni na polskich jeńcach wojennych, aż do końca lat osiemdziesiątych starały się podtrzymywać wersję winy niemieckiej. Dopiero w sierpniu 1991 roku ekshumacje przeprowadzone w Charkowie i w Miednoje pod Twerem pozwoliły odkryć masowe groby jeńców z Ostaszkowa i Starobielska. Ostateczne wyjaśnienie zbrodni nastąpiło po upadku ZSRR. W październiku 1992 roku prezydent Rosji Borys Jelcyn ujawnił tajne dokumenty polecające rozstrzelanie 21 857 obywateli polskich, w tym 14 736 jeńców wojennych. Widnieją na nich podpisy Berii, czyli wnioskodawcy, oraz akceptujących, czyli Stalina, Woroszyłowa, Mołotowa, Mikiojana.

Jakie wydarzenia zapowiadały wybuch drugiej wojny światowej? 2011-06-16 17:52:40; Skutki drugiej wojny światowej w punktach 2012-06-19 14:42:40; Pytanie do pasjonatów drugiej wojny światowej 2023-04-18 16:57:52; Bagnet z Drugiej Wojny Światowej, parę pytań 2017-06-30 11:29:03; Formy terrorów okupacyjnych w czasie drugiej wojny

W listopadzie 1939 r. udałem się do Zakrzewa (20 km na północ od Płocka), żeby odwiedzić rodzinę, dla której byłem już prawie - poległy w Warszawie. W ostatnich dniach stycznia 1940 roku pochowaliśmy babcię w wieku 87 lat. Dalsze dni mroźnej zimy dzieliłem los z Mamą. Wiosną 1940 r. rozpoczęły się deportacje młodzieży polskiej do wszystkich regionów Niemiec. W lipcu otrzymałem i ja z "Arbeitsamtu" (Urząd Pracy) skierowanie do Prus Wschodnich. Znalazłem się w Treuburgu (Olecko), położonym około 10 km od polskiej granicy - niedaleko Suwałk. Przydzielono mnie do Krupinen (Krupin koło Olecka). Dziwnym ale błogosławionym, zbiegiem okoliczności do gospodarstwa rolnego Huberta Fromela - była to rodzina Adwentystów Dnia Siódmego. Byłem więc u swoich za zrządzeniem Bożym, za co niech Jemu będzie cześć i chwała. To było dla mnie wielkim błogosławieństwem i ukojeniem w utrapieniu wojennym. Tam spędziłem 4 lata, gdzie ciężka praca na roli przeplatana była nadzieją na ratunek - dochodziły wieści o załamaniach na frontach. W lipcu 1944 r. został przerwany front północno wschodni, Rosjanie podeszli pod granicę Prus Wschodnich. Niemcy zaciągnęli wszystkich deportowanych robotników do punktów zbornych, skąd zabierano ich do prac fortyfikacyjnych. 2 miesiące pracowaliśmy tam. Niemcy nie dawali możliwości wymiany na czystą bieliznę, chodziliśmy jak oberwańcy, a wyżywieniem na cały dzień - był półspleśniały chleb na 4 mężczyzn i 1/8 kostki margaryny, oraz czarna kawa. Pod koniec września 1944 r. pracowników gospodarstw rolnych zwrócono do ich gospodarzy. Wygłodniali, wynędzniali i obdarci z nabytkiem "trzody wszalnej", wróciliśmy na dawne kwatery pracy. Następne trzy miesiące upłynęły na wytężonej pracy przy opóźnionych zbiorach zbóż i wykopkach ziemniaczano-buraczanych. Wymłóciliśmy zboże, któro zostało poważone i poustawiane w stodole, był to tzw. kontyngent dla wojska. Lecz oto wiadomość! Jutro o godz. 6 rano nastąpi ewakuacja terenu Treuburg - Goldap - Lyck (Olecko - Gołdap - Ełk). Wszyscy muszą się stawić ze swoim dobytkiem i bydłem na szosie w kierunku Treuburga. Nikt nie może jechać na własną rękę, lecz pod przewodnictwem burgermeistra (sołtysa) w grupach. Kierunek i miejsce zakwaterowania wiadome były tylko przywódcom ewakuacji. Poranną ciszę zakłócały złowrogie huki artyleryjskie, wzywające do pośpiechu. Po 4 dniach marszu, pod obstrzałem radzieckich samolotów, dotarliśmy do wsi Szymionka k/ Mikołajek. Tu zostałem zatrudniony w gospodarstwie, w którym zatrzymaliśmy się. Zawitał grudzień tegoż 1944 roku, a wraz z nim zima w całej pełni. Mróz uniemożliwił pracę na roli. Bezrobocie pomnożyło się wielokrotnie, a równolegle do niego brak wyżywienia. Arbeitsamt (biuro zatrudnienia) zabierał ludzi do innych miejsc i nieznanych prac. W tej sytuacji postanowiłem wrócić do domu do Zakrzewa, tak na własną rękę. 10 grudnia w mroźny poranek, spakowałem plecak, zabrałem najważniejsze rzeczy i dokumenty. Przygotowałem sobie rower i udałem się w kierunku Polski, najkrótszą drogą według mapy. Trasa moja wiodła szosą z Orzysza na Mikołajki - Szczytno - Wielbark, a następnie polska granica. W pierwszym dniu ujechałem ponad 100 km. i zapadł wieczór. Głód dawał się we znaki, a chleb w plecaku skostniał wraz z kawałkiem wędzonej gęsiny, a herbata w butelce wyziębła. Gdzie przenocować? wszędzie niemieckie patrole. Mieszkańcy tych terenów, to Niemcy. Zgłosić się na kwaterę, to zameldują natychmiast żandarmerii. Sytuacja bez wyjścia. A tu zima, noc mroźna - nie ma szans na pozostanie w lesie. Obok szosy, na skraju lasu zauważyłem gospodarstwo, a za stodołą od strony lasu stoją dwa stogi słomy. Zostawiłem więc pod dużym krzakiem jałowca rower, a sam z wielkim wysiłkiem wdarłem się na stóg, a otwór zapchałem słomą, którą uprzednio wyciągnąłem. Nikt nie zauważył, tylko psy coś węszyły i poszczekiwały, ale po krótkim czasie umilkły. Zmęczony wysiłkiem podróży, zasnąłem. W nocy zerwała się śnieżyca. Wiatr hulał i przenikał przez słomę jak przez sito. Zimno spędziło mi sen z oczu, spojrzałem na zegarek, była dopiero godz. 3 rano. Do świtu jeszcze daleko, ale ja roztarłem ręce i poczekałem jeszcze do godz. 5 i pocichutku wyszedłem ze słomy i poszedłem do lasu. Wziąłem rower i ruszyłem w dalszą drogę w kierunku granicy. Przeszedłem na polską stronę radując się, że oddycham polskim powietrzem. Radość ta jednak nie trwała długo. Wyszedłem na rozległą polanę, a tu dostrzegłem tablice z napisami w języku niemieckim: "Poligon wojskowy, przekroczenie tego terenu grozi śmiercią". Wycofałem się natychmiast, bo cóż pozostawało innego? Po wyjściu na pagórek zobaczyłem w zachodzących promieniach słońca - wioskę. Wszedłem na jedno podwórko, gdzie chodziła kobieta. Zapytałem grzecznie czy mógłbym tu przenocować. Ona przestraszona powiedziała: - "W tej wiosce kwateruje niemiecka polowa żandarmeria, niech pan natychmiast opuści moje podwórko, żeby nikt pana nie zauważył, bo będzie źle z Panem i ze mną. O, tam przez pola jest ścieżka do drugiej wioski - tam Niemców nie ma. Podziękowałem jej i poszedłem do drugiej wioski, do której doszedłem w całkowitym mroku. Było mi już wszystko jedno, udałem się do sołtysa polskiego prosząc o nocleg. Sołtys to wysłuchał i powiedział: " Muszę to zgłosić do burgermeistra (niemiecki wójt), gdyż nam nie wolno nikogo przyjmować bez zgłoszenia się tam. Sołtys zawiadomił wójta o mojej osobie i otrzymał zezwolenie na przenocowanie, ale żeby mnie nikt nie widział. Przed świtem muszę opuścić wioskę. Rano przed świtem obudzono mnie, podano ciepłe śniadanie, poinformowano mnie o sytuacji na terenie polskim i kontroli ludności przez niemieckie jednostki wojskowe ze względu na działającą wszędzie partyzantkę oraz radzono mi nie udawania się moją obraną drogą do domu. Wróciłem na Prusy Wschodnie, zrozumiałem bowiem, że nie ma innego wyjścia, tylko wrócić na moją kwaterę. Smutno mi było, że Polska tak blisko, ale droga do niej i do Mamy - tak ogromnie trudna i daleka. Wkrótce znalazłem się na szosie wiodącej do granicy niemieckiej. Na drodze ku mojemu przerażeniu zauważyłem podążających w tym samym kierunku żandarmów z psami. Spotkać się z nimi, to moja zguba. Zauważyłem stertę tłuczonych kamieni, do reperacji szosy. Zszedłem więc z roweru, położyłem go na tej stercie kamieni i udawałem dróżnika do pracy przy szosie. Psy mnie zwęszyły, żandarmi przystanęli, chwilkę popatrzyli i poszli dalej. Gdy zniknęli za zakrętem, jechałem ostrożnie za nimi w odległości. Poinformowany przez przygodnego przechodnia, gdzie są Niemcy, przemknąłem niezauważony do najbliższego lasu, w którym przeszedłem znowu na teren pruski. Na mojej drodze znów przeszkoda. W lesie obozowało wojsko niemieckie, a w poprzek drogi szlaban i budka wartownika. Musiałem jechać prosto na spotkanie nieznanego losu. Jednakże udawałem bohatera. Dojeżdżając do wartownika, wyciągnąłem rękę w górę przed siebie i pozdrowiłem go "Heil Hitler", on odpowiedział podobnie, otworzył szlaban i bez kontroli przejechałem przez ten obóz. Po przebyciu kilku kilometrów, wszedłem w głąb lasu i podziękowałem Bogu, że mnie tak cudownie przeprowadził przez to niebezpieczeństwo. Po tygodniu włóczęgi wróciłem do miejsca skąd wyjechałem i gdzie mnie znano. Byłem jednak bezpański. Za kilka dni spotkałem znajomego mi gospodarza, sąsiada z Krupinen (Krupin koło Olecka). Kiedy przedstawiłem mu swoją sytuację, zaproponował, że on potrzebuje kogoś do pomocy, czy chciałbym przyjść do niego. Powiedział też, że uzgodnili z żoną, że planują wyjazd z tego terenu do swoich krewnych w Reichu, wówczas pojechałbyś z nami. Natychmiast wyraziłem zgodę. Nazajutrz 19 grudnia załadowaliśmy cały dobytek do 2 wagonów w Olszewie (20 km. na wschód od Mikołajek). Wieczorem odjechaliśmy do Sensburga (Mrągowo). W wagonie towarowym było nas czworo i przebywaliśmy dzień i noc w towarzystwie stojących za przegrodą - 4 krów i 3 koni. Ok. 20 godziny cisza nocna zamieniła się w piekło. Wyjące silniki samolotów radzieckich w locie nurkowym zrzucały bomby i ostrzeliwały transport. Krzyk, ryk, kwik i huk zlały się w jeden tumult. Ostatnie wagony w naszym transporcie z załadunkiem świń, zostały rozbite, szyny pozrywane, wagony wykolejone. Kilka minut później przybyło wojsko na ratunek i do naprawienia wyrządzonych uszkodzeń. W tym zamęcie lęk o życie dręczył każdego, także i zwierzęta. One w chwili bombardowania nieomal potratowały nas ze strachu, a ucieczki nie było - bo drzwi wagonu zamarzły. O północy nasz zestaw transportowy wyruszył w dalszą drogę, szlakiem przez Olsztyn, Iławę, Toruń, Bydgoszcz i dalej do Piły. Po kilku godzinach postoju ruszyliśmy w dalszą drogę przez Landsberg (Gorzów Wielkopolski), Küstrin (Kostrzyń) do Berlina. 23 grudnia 1944 roku o godz. 4 rano zatrzymaliśmy się na stacji Ost-Berlin i tu znów syreny zawyły, alarmując nalot brytyjsko-amerykańskich bombowców - znów zaistniało piekło. Całe miasto drżało w posadach. Nasz transport wciągnięto do tunelu. Każdy liczył minuty swojego życia. Akcja trwała 2 godziny. O 6 rano nasz pociąg jechał przez płonący Berlin. Do zachodu słońca zatrzymano nas na stacji Berlin-Spandau. 24 grudnia wieczorem osiągnęliśmy stację Gumtow w prowincji Brandenburg - był to nasz cel , a miejscem zamieszkania była wieś Dannenwalde (obecnie dzielnica gminy Gumtow, powiat Prignitz, 100 km na północny zachód od Berlina). Tam spotkało nas serdeczne powitanie państwa Jarhow, krewnych moich gospodarzy, P. Kanenberg. Zabrali nas w tę wigilijną noc do swego gospodarstwa. Po kolacji i małym odpoczynku, zabraliśmy się do wyładowania dobytku. Przed świtem byliśmy gotowi. Udaliśmy się na spoczynek. Pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia przywitał nas mroźnym, choć słonecznym rankiem. Usiedliśmy do śniadania i opowieści o przygodach podróży. Nagle miły nastrój został znów przerwany jękiem motorów nadlatujących eskadr nieprzyjacielskich samolotów bombowych. Wybiegliśmy wszyscy na podwórze, a naszym oczom ukazał się widok mrożący krew w żyłach. Setki bombowców 4 motorowych zasłoniło niebo. Ziemia dygotała od warkotu maszyn dźwigających tysiące ton bomb, przeznaczonych jako podarunek świąteczny dla Berlina i innych miast. Ruszyły do obrony myśliwce niemieckie, rozszczekały się działka przeciwlotnicze i karabiny maszynowe. Wkroczyły do akcji również myśliwce alianckie. Nad nami rozgorzało znów piekło. Kilka osób zostało zranionych i zabitych od kul i szrapneli. Niedaleko nas spadły zestrzelone samoloty niemieckie. Po półgodzinnym powietrznym gwarze, walka ucichła. Straszne są sądy i rządy księcia tego świata. Wszelkie stworzenie oczekuje wybawienia! – Podobne sytuacje powtarzały się często od grudnia, aż do maja następnego roku. Z lękiem wyczekiwano na nadchodzące wydarzenia. Klęska Niemców była przesądzona, a upadek ostateczny nastąpił 9 maja 1945 r. My, niewolnicy zostaliśmy uwolnienia spod państwa niemieckiego. Dowództwo radzieckie ogłosiło, że każdy cudzoziemiec może wracać do domu, do swego kraju. Na drugi dzień byłem gotowy do powrotu wraz z kilkoma Polakami. Podczas "salutu" na zakończenie wojny byliśmy już w Berlinie - obok bunkra Hitlera. Trzy dni nam zabrało przejście z Berlina zachodniego, do Berlina wschodniego - szalały pożary, ulice były zawalone gruzem, a niewypały bomb, granaty i miny, groziły śmiercią. W Berlinie wschodnim Rosjanie przeprowadzili selekcję narodowościową i potworzyli grupy. Pod eskortą żołnierzy rosyjskich udaliśmy się do Polski przez Stausberg, Küstrin (Kostrzyń) , Landsberg (Gorzów Wielkopolski), Krzyż do Poznania. Tu otrzymaliśmy polski Dowód Tożsamości i "bezpłatny" bilet na podróż do domu. Pod koniec maja 1945 r., po pięcioletniej tułaczce dotarłem wreszcie do Płocka, a następnie Zakrzewa. Jakież radosne było spotkanie z MAMĄ! Fotografie z: Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990

Mam 76 lat.Urodziłem sie przy końcu II wojny swiatowej.W tym czasie mieszkaliśmy w małej wsi w woj.lubelskim.Mama moja wspominała jak pewnego wieczora do naszego domu przyszło dwoje małych żydowskich dzieci: chłopiec i młodsza od niego dziewczynka.Byli bardzo wystraszeni i głodni prosili o kawałek chleba.Mama moja powiedziała im

ሮаснусеቡ իляρուуփу ጷй
Гաпሹкխсви лዦηари эζечυсвա
1. Թችчиμа ναнеսеγևνе еτιвсестуք пኜդጬ
2. ሉֆусвዲбո κሒврեճօ ሹռаτеς
О ዧጨуጫа

Robię to wiedząc, że nie da się wyrazić słowami czegoś tak okropnego jak Holokaust. Nasze instytucje rządowe w czasie wojny nie działały jako strażnicy sprawiedliwości i bezpieczeństwa. Zbyt wielu holenderskich urzędników wykonywało rozkazy okupanta. Ogólnie rzecz biorąc, Żydzi mieli zbyt mało ochrony, zbyt mało pomocy. -

Kraje w ktorych polacy walczyli podczas 2 wojny swiatowej? bedize naj pomozcie 2011-05-14 18:46:07; Pomóżcie ! : polacy walczący na frontach II wojny światowej (gdzie walczyli) ? 2011-04-16 20:13:54; Gdzie Polacy walczyli podczas II wojny światowej? 2009-05-04 17:19:26; Wymień miejsca gdzie Polacy walczyli w czasie II wojny światowej

Polaka nauczycielka ze Szprotawy tak opisywała jak została zgwałcona przez rosyjskich żołnierzy – „W dniu 8 stycznia [1946 r.] o godz. 1-ej w czasie powrotu mego z ferii świątecznych z Radomia do Szprotawy, między Legnicą a Szprotawą do wagonu, w którym jechałam, jak również do innych wagonów wkroczyły masy bolszewików

Dodatkowo, według szacunkowych obliczeń, w czasie wojny urodziło się o milion dzieci mniej, niż przyszłoby na świat w czasach pokoju. Łącznie, w czasie Wielkiej Wojny na terenach Królestwa Polskiego zmarło ponad 200 tysięcy osób cywilnych, w zaborze pruskim – 50 tysięcy. Nie wiadomo, ile zmarło w Galicji.

barakach, w dzie ń ci ężko pracowali, a w nocy cz ęsto stali w kolejce, żeby kupi ć chleb. Jedzenie było wydzielane. Racje żywno ściowe np. na chleb to 40 dag dziennie na osob ę pracuj ącą, a 25 dag, gdy si ę nie pracowało. W czasie kiedy babcia z dzie ćmi byli na Syberii pisali bardzo du żo listów, z których

Wojenna przeszłość to dla części producentów temat tabu. Trudno się jednak temu dziwić. Wszak sam Adolf Hitler wmurowywał kamień węgielny pod pierwszą fabrykę samochodów w Wolfsburgu, a obecni właściciele BMW - wpływowa rodzina Quandtów - w czasie wojny spotęgowała swój majątek dzięki pracy robotników przymusowych.

jakie są państwa pod okupacją niemiecką i włoską podczas 2 wojny światowej 2013-05-10 17:00:26; Opisz sytuację Polaków podczas II wojny światowej. 2009-09-19 19:46:08; Jak wyglądało życie polaków pod okupacją Niemiecką; Radziecką! 2010-05-11 20:04:46; opisz działania wojenne w czasie II wojny światowej 2013-04-10 17:47:36 Częstochowa w czasie II wojny światowej. Wojska hitlerowskie zajęły Częstochowę 3 września 1939 roku. Dzień później w masakrze przeprowadzonej przez Wehrmacht straciło życie ponad 200 mieszkańców. Nieopodal miasta w Mokrej (powiat kłobucki) 1-3 września doszło do jednej z największych bitew kampanii wrześniowej.

Holandia w czasie II wojny światowej. W maju 1940 r. Holandia pada kolejną w Europie ofiarą agresji hitlerowskiej. Oddziały Wehrmachtu przekraczają jej wschodnią granicę, zaś samoloty Luftwaffe zrzucają w strategicznych punktach spadochroniarzy, lądujących daleko poza punktami oporu armii holenderskiej. Jednoczesne zajęcie Belgii

s88A.